Dat blinde en zeer slechtziende mensen geen televisie kijken is een hardnekkig vooroordeel. Op zich valt er iets voor te zeggen, want als je een leuke film, serie of tv-programma kijkt speelt het zien van wat er gebeurt een heel grote rol. Veel mensen met een visuele beperking geven dan ook de voorkeur aan het luisteren van radio of podcasts, waarbij het hebben van slechte ogen geen nadeel oplevert. Toch ben ik persoonlijk een verstokt bingewatcher van verschillende series en pak ik, of pakte gezien de huidige omstandigheden, regelmatig een bioscoopje. En met mij laten genoeg anderen zich niet door hun beperkte visus weerhouden om tv te kijken. Je kunt samen met iemand die wel kan zien kijken en dan uitgelegd krijgen wat er gebeurt als dat onduidelijk blijft, je kunt het natuurlijk met je eigen fantasie invullen of je zoekt achteraf op wat er gebeurde. Maar tegenwoordig, sinds een aantal jaar, is er een nieuw fenomeen in opkomst: audiodescriptie. Deze toevoeging verrijkt de kijkervaring van blinden en slechtzienden enorm.
Hoe werkt audiodescriptie?
Misschien heb je het wel eens gezien als je op televisie een programma keek, de aankondiging van te voren dat het betreffende programma audiodescriptie biedt voor mensen met een visuele beperking. Je hoeft je dan geen zorgen te maken dat je hier iets van mee krijgt als je dit niet wilt of nodig hebt, want gebruikers van audiodescriptie kunnen dit voor zichzelf aanzetten via bijvoorbeeld een app. Eigenlijk is het concept best simpel: je kijkt een film of serie met oortjes in en via die oortjes vertelt een stem je, tussen de dialogen van het programma door, wat er in beeld gebeurt. Het is dus niet zo dat de beschrijvingen door de oorspronkelijke gesproken woorden heen gaan en je mist dus niets daarvan. Het is dan ook echt een kunst voor de schrijvers van teksten voor audiodescriptie om dit mooi tussen de gesproken woorden door te laten gaan. Ze kunnen dus niet te veel informatie geven omdat er maar weinig tijd voor is, maar het is wel belangrijk dat kijkers het belangrijkste mee krijgen. Gezichtsuitdrukkingen of gebaartjes van de acteurs kunnen worden beschreven, hoe mensen er uit zien of hoe de omgeving van de scène er uit ziet. Onderstaande video heeft audiodescriptie, voor als je een voorbeeld wilt zien en horen van hoe het werkt.
Het leuke van audiodescriptie is dat je soms als non-visuele kijker extra info mee krijgt. Je krijgt bijvoorbeeld eerder de namen van personages te horen om het verhaal begrijpelijk te houden. Dit gebeurt niet vaak, want het is natuurlijk niet de bedoeling dat er gespoild wordt, maar soms komt het voor.
Thuis en in de bioscoop
Audiodescriptie is op steeds meer plaatsen beschikbaar. Er bestaat een speciale app, Earcatch, waarmee je audiodescriptie voor een film of serie kunt downloaden voor je deze gaat kijken. Als je de film bijvoorbeeld op een televisie of tablet gaat kijken en je hebt die app op je telefoon, kun je met de microfoon van je telefoon de app laten luisteren en synchroniseren met het geluid van de films of serie. De app kan de audiodescriptie dan precies goed laten lopen met het geluid van het andere apparaat. Door oordopjes in te doen horen andere de beschrijvingen niet. Veel ziende mensen vinden het behoorlijk irritant om audiodescriptie te horen, aangezien ze de informatie dubbel krijgen. Vroeger werkte de app alleen met oortjes, maar tegenwoordig kun je ze ook uit laten, bijvoorbeeld als je alleen bent of met andere mensen die het niet goed zien. Earcatch werkt ook prima in een bioscoop.
Streamingdiensten als Netflix en Disney+ bieden tegenwoordig bij veel films en series ook de mogelijkheid om audiodescriptie aan te zetten. Je hebt dan dus geen aparte app nodig. Als audiodescriptie beschikbaar is kun je de optie vinden op dezelfde plek waar je taal en ondertiteling in kunt stellen. Je vinkt de optie aan, vaak is deze alleen beschikbaar in de originele taal van de serie of film, en kijken maar!
Ondanks dat ik nog restvisus heb, maak ook ik dankbaar gebruik van audiodescriptie. Toen ik het voor het eerst gebruikte, ging er een wereld voor me open. Toen realiseerde ik me pas hoe veel ik eigenlijk mis en hoe vermoeiend het kan zijn om tijdens het kijken hardgrondig na te denken over wat er nou gebeurt. Het leek net of mijn kijkervaring een extra dimensie kreeg. Opeens kreeg ik alles mee en hoefde ik niet aan mijn medekijkers te vragen wat er gaande was. Ik heb denk ik nog nooit zo ontspannen in de bios gezeten als toen. Dat ik niet meer zonder audiodescriptie naar iets zou kunnen kijken is echter een leugen. Op Netflix bijvoorbeeld wordt deze ondersteuning vaak alleen geboden in de originele taal van de film of serie, maar als er Nederlandse audio van deze serie beschikbaar is, geef ik de voorkeur daaraan. Niet omdat mijn Engels zo slecht is, maar vanwege mijn zwak voor Nederlandse nasynchronisatie. Als er dan dingen gebeuren die ik niet mee krijg, spoel ik soms tien seconden terug en schakel ik voor een kort moment om naar de originele taal met audiodescriptie. Een zeer eigenaardig gebruik van het medium, ik weet het, en ik denk dan ook dat niet veel mensen dit op die manier doen.
De blog is gepubliceerd op 19 mei 2021 op de website van Eyeopeners en hebben wij met toestemming van de auteur mogen plaatsen.