Een voorleeshulp op websites is een handig hulpmiddel om content toegankelijk te maken voor een grotere groep internetgebruikers. Heb je op websites weleens een knop met 'Lees voor' of 'Listen' gezien? Grote kans dat het de voorleeshulp van ReadSpeaker is: ReadSpeaker webReader. ReadSpeaker is een wereldwijd opererende organisatie die gespecialiseerd is in tekst-naar-spraaktechnologie. Het bedrijf ontwikkelt levensechte, synthetische stemmen in tientallen talen. Scribit.Pro maakt gebruik van de stemmen van ReadSpeaker, om in maar liefst negen verschillende talen audiodescriptie toe te kunnen voegen aan online video’s. Gerda Doevendans, accountmanager bij de organisatie, vertelt over het belang van een online voorleeshulp.
'ReadSpeaker is opgericht in 1999. Bij de opkomst van internet was er nog geen hulpmiddel beschikbaar om mensen die moeite hebben met lezen te helpen om ook toegang tot online informatie te krijgen,' vertelt Gerda. 'Er ontstond een enorme behoefte aan digitale toegankelijkheid. ReadSpeaker ontwikkelde daarom een oplossing in de vorm van een voorleesknop voor websites waarmee de tekst op de webpagina kan worden voorgelezen door een digitale of synthetische stem. Zo’n stem is gebaseerd op opnames van een menselijke stem en klinkt verrassend natuurlijk.'
Inmiddels werkt ReadSpeaker in Nederland met duizenden organisaties samen, onder andere met gemeenten, waterschappen, de Rijksoverheid, grote ziekenhuizen en andere zorgorganisaties. ‘Op veel websites waar een brede doelgroep diensten afneemt is de voorleesknop van ReadSpeaker te vinden. Hierdoor wordt de toegankelijkheid voor grote groepen bevorderd,’ aldus Gerda. Met de voorleestools van ReadSpeaker kunnen websites (html) en documenten (zoals pdf of Excel) voorgelezen worden.
Ook Scribit.Pro werkt met ReadSpeaker samen om video's toegankelijk te maken. Scribit.Pro voorziet videocontent van audiodescriptie, ondertiteling voor doven en slechthorenden, een transcript en eventueel een gebarenvertaling. De audiodescriptie van Scribit.Pro wordt door ReadSpeakers tekst-naar-spraaktechniek gegenereerd. Audiodescriptie is een manier van beeldbeschrijven waarbij een stem vertelt wat er in een video in beeld gebeurt, op momenten dat er in die video niet wordt gesproken. Zo kunnen mensen met een visuele beperking de video beter volgen. Scribit.Pro vervaardigt ook een transcript voor video’s. In een transcript is alle visuele en auditieve informatie van de video te vinden. Het is een volledig uitgeschreven tekst waarin de ondertiteling van de video samen met de beeldbeschrijving uit de audiodescriptie gecombineerd wordt tot een soort script. Deze tekst kan eveneens worden voorgelezen door de voorleeshulp.
Wetgeving
Alle Nederlands (semi-)overheidsinstanties zijn verplicht hun website (en online video's) op zo'n manier technisch in te richten dat het voldoet aan de level A en AA-richtlijnen van WCAG 2.1. Deze wetgeving zorgt ervoor dat mensen met een beperking, waaronder doelgroepen die gebaat zijn bij tekst-naar-spraak (zoals mensen met een visuele of cognitieve beperking, of mensen met leesproblemen) toegang hebben tot de inhoud om online zelfredzaam te zijn. De voorleesknop van ReadSpeaker voldoet volledig aan deze eisen. Bovendien voldoen de ReadSpeaker-oplossingen aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Dit zorgt ervoor dat gevoelige (persoons)gegevens niet worden meegenomen in tekst-naar-spraak.
Belangrijk voor meerdere doelgroepen
Een voorleesfunctie om content op websites toegankelijk te maken is belangrijk voor verschillende doelgroepen. 'Nederland heeft 2,5 miljoen inwoners die laaggeletterd zijn en de taal niet goed genoeg beheersen om blokken tekst zelfstandig te kunnen lezen,' weet Gerda. Een voorleesknop waarbij een prettige stem dat stuk tekst voorleest, kan voor hen erg behulpzaam zijn. 'Ondertussen wordt de tekst gehighlight. De zinnen en woorden die worden voorgelezen zijn in twee verschillende kleuren zichtbaar. Dit triggert om mee te lezen, waardoor iets nieuws beter onderhouden kan worden en klanken worden herkend.'
Gerda vervolgt: 'Daarnaast zijn er ook nog eens 900 duizend mensen in Nederland met dyslexie.' Deze groep heeft de voorkeur voor audio, omdat dat minder energie kost. 'Er zijn ook groepen die vaak vergeten worden terwijl ze wel ondersteuning nodig hebben, zoals ouderen met minder zicht en concentratie. Of mensen die ernstig ziek zijn en tijdelijk minder leesvaardig zijn door de stress die ze ervaren. Het is dan prettig om naar patiëntinformatie te kunnen luisteren.'
Het moge duidelijk zijn dat dit onderwerp een grote en brede doelgroep aangaat. Maar Gerda ziet ook dat we leven in een veranderende maatschappij: 'Mensen maken voor het gemak vaker gebruik van audio en luisteren naar podcasts of nieuwsartikelen.' In de toekomst zal de rol van mobiele apparaten alleen maar groeien, waardoor ook tekst-naar-spraak steeds meer gebruikt wordt en zoveel mogelijk mensen hierdoor zelfredzaam kunnen zijn. Mensen kunnen op die manier onderweg steeds makkelijker luisteren naar nieuws- of blogartikelen, of documenten of e-books beluisteren.
webReader is makkelijk te integreren en heeft veel functies
Hoewel een voorleesfunctie niet de enige manier is om een website toegankelijker te maken, is het volgens Gerda wel een van de makkelijkste. En bovendien laagdrempelig, zowel qua kosten als implementatie, maar ook wat betreft gebruik.
In de webReader zitten allerlei mogelijkheden. 'Zoals het voorlezen pauzeren, automatisch highlighten aan- of uitzetten en zelf de kleuren kiezen. Maar ook vooruit- of terugspoelen, of het volume van de stem én de voorleessnelheid aanpassen,' somt Gerda op. 'De tekst kan ook gedeeltelijk voorgelezen worden, door simpelweg de betreffende tekst te selecteren en op de voorleesknop te drukken. De teksten zijn in 22 verschillende talen te vertalen. De tekst is te vergroten of te verkleinen, in een ander font te zetten of in andere kleuren te tonen om makkelijker te kunnen meelezen. Dit kan prettig zijn voor bijvoorbeeld mensen die kleurenblind zijn.’ Al deze functies zijn echter niet standaard op alle websites met een voorleesfunctie. Bij de implementatie kiest de website-eigenaar welke functionaliteiten beschikbaar zijn.
Ook afbeeldingen worden niet overgeslagen. 'Als er onder de afbeelding een alternatieve tekst staat, leest de voorleesfunctie dit voor. Voor woorden of namen die anders uitgesproken moeten worden kunnen per bedrijf uitspraakregels worden opgenomen in uitspraakwoordenboeken, zodat alles op de juiste manier wordt uitgesproken.'
Digitale kloof verkleinen
De voorleesfunctie moet helpen de digitale kloof te verkleinen. Gerda: 'Vier miljoen Nederlanders kunnen digitaal niet goed mee. Zij hebben moeite om digitaal hun zaken te regelen, zoals het aanvragen van ondersteuning of toeslagen, het verlengen van het rijbewijs, of online een afspraak maken met het ziekenhuis. Het is essentieel om deze groep extra hulpmiddelen te bieden zodat zij volwaardig mee kunnen doen in de maatschappij. Niet alleen een voorleeshulp is daarbij belangrijk. Ook eenvoudige taal gebruiken op B1-niveau en zorgen dat websites technisch helemaal volgens WCAG 2.1 zijn ingericht, zodat mensen met allerlei soorten beperkingen mee kunnen doen, is van belang. Hiermee worden een heleboel mensen meer zelfredzaam.