Beeldteksten: maken ze een video toegankelijker of juist niet?

Veel video’s, maar ook films, series en televisieprogramma’s bevatten beeldteksten. Denk maar aan de titel van een tv-quiz, de aftiteling van een speelfilm, een productlogo in een reclamespotje of de bewegende tekstbalk onder in beeld met het laatste nieuws in het journaal. Of de naam, functie en locatie van de reporter uit diezelfde nieuwsreportage. Maar ook de naam op de gevel van een winkel tijdens een sfeershot in een serie is beeldtekst. Of het appje dat het ene personage aan een ander stuurt.

Beeldteksten geven visuele informatie. Maar een kijker die niet of niet goed kan zien, krijgt deze informatie niet mee. Daarom maakt Scribit.Pro audiodescriptie bij online video. Een stem beschrijft dan wat er te zien is, op momenten dat er in de video niet gesproken wordt. Beeldteksten worden eveneens in deze beeldbeschrijving opgenomen. Zo wordt de boodschap ook duidelijk voor mensen met een visuele beperking. Ook voor mensen met lees- of leerproblemen, autisme of hersenletsel, of voor anderstaligen is de video dan veel toegankelijker. 

Vaak bestaan deze beeldteksten uit alleen tekst. Maar soms staat de tekstuele informatie in een grafiek of tabel, of zijn er naast woorden, letters en/of cijfers ook symbolen of pictogrammen te zien. Dat is bijvoorbeeld het geval bij de weerkaartjes bij het weerbericht.

Maar maken beeldteksten video’s nou eigenlijk toegankelijker, of juist niet?

Dat ligt een beetje aan het soort video en aan het soort beeldtekst. Daarnaast kan een beeldtekst de boodschap van een video voor de ene kijker begrijpelijker maken, maar voor een ander misschien juist moeilijker te begrijpen. Een ander belangrijk aspect is de wijze waarop de tekst in beeld verschijnt of in de productie verwerkt is.

Soms zijn beeldteksten ondersteunend; een visuele vertaling van datgene wat ook gezegd wordt. Dan maakt de beeldtekst de boodschap duidelijker voor mensen met een goed zicht en prima gehoor, omdat die informatie dan nog meer nadruk krijgt. Beeld en geluid versterken elkaar dan. Het kan een (video)productie ook aantrekkelijker of doeltreffender maken, omdat tekst de video een bepaalde sfeer of een specifieke stijl kan meegeven. Het kan juist weer afleiden voor mensen die afhankelijk zijn van ondertiteling, omdat beeldtekst en ondertitelblok soms letterlijk door elkaar lopen en het beeld helemaal gevuld kan zijn met tekst, die allemaal gelezen moet worden. Ook slechtziende mensen die nog wel iets kunnen zien, kunnen in dergelijke gevallen juist minder meekrijgen van de rest van het beeld.

Vaak geven beeldteksten meer informatie dan in de video ter sprake komt. Het is dan extra informatie, die alleen visueel overgebracht wordt. Gebruikers die blind of slechtziend zijn missen deze informatie (geheel of gedeeltelijk). Daarom is audiodescriptie belangrijk. 

Maar soms biedt een video te weinig ruimte om een volledige audiodescriptie te geven. De voice-overstem die de beeldbeschrijving geeft, moet immers tussen de dialogen passen. In de stille momenten, waarop er geen belangrijk geluid te horen is. Onze beeldbeschrijvers staan dan voor de creatieve en uitdagende taak om de visuele informatie zo duidelijk mogelijk weer te geven, in weinig woorden. Soms blijft dan alleen de essentie over en is er geen ruimte voor details. Dan kan het bijvoorbeeld voorkomen dat beeldteksten niet helemaal in de audiodescriptie passen, of, in het ergste geval, helemaal niet. Of de beperkte ruimte in de video biedt alleen de mogelijkheid tot een ingekorte beeldtekst, die in net iets minder woorden hetzelfde of ongeveer hetzelfde vertelt. 

Daarom maakt Scribit.Pro ook een transcript bij iedere video. Dit is een tekst waarin alle visuele en auditieve informatie uit de video verzameld is. In een transcript is onbeperkt ruimte om alle beeldteksten in hun geheel op te nemen. Het transcript zorgt ervoor dat de video zo toegankelijk mogelijk wordt, voor een zo groot mogelijke groep kijkers. Kijkers met een auditieve beperking kunnen het transcript lezen. Gebruikers met een visuele beperking kunnen deze tekst laten voorlezen door een schermlezer. De kijker met een cognitieve uitdaging zoals autisme, ADHD of hersenletsel kan eveneens baat hebben bij een transcript. Elk type gebruiker heeft met het transcript een tekstalternatief van een video, dat het kijken van de betreffende video overbodig kan maken. 

Beeldteksten staan in hun geheel in een transcript, voorafgegaan door de aanduiding dat het om een tekst gaat die in beeld te zien is. Ook in het transcript krijgt de beeldtekst, net als in de bronvideo zelf, dus extra nadruk. Hierdoor kan het de boodschap versterken en duidelijker maken. 

Maar wanneer een beeldtekst informatie geeft die alleen te zien is en verder niet te horen is, krijgt de gebruiker met een visuele beperking deze informatie alleen mee, wanneer die in de audiodescriptie verwerkt is. Het is daarom van belang dat de video genoeg ruimte biedt voor het uitspreken van de beeldtekst door de voice-over in de audiodescriptie. Net als een kijker met goed zicht de tijd moet krijgen de tekst te kunnen lezen, betekent een toegankelijke video dat de tekst voorgelezen moet kunnen worden in de beeldbeschrijving.

Voor kijkers met gehoorverlies of anderen die ondertiteling nodig hebben voor een goed begrip van de video, is het van belang dat de ondertiteling goed leesbaar is gedurende de hele video. Een beeldtekst kan daarom het beste in de bovenste helft van het beeld staan, want dan kunnen ondertitels en beeldteksten elkaar niet overlappen. Deze kijkers moeten zeker ruim de tijd krijgen om alle teksten te kunnen lezen. Daarbij lezen zinnen makkelijker dan losse woorden die met tussenpozen op het scherm verschijnen en vervolgens samen een zin vormen. 

Door een beeldtekst een flink aantal seconden in beeld te laten staan, in de bovenste helft van het beeld en zonder stemmen of geluiden erdoor, kunnen videomakers heel eenvoudig hun producties toegankelijker maken.